Cinsiye değiştirme davası eski medeni kanunumuzun 20. Maddesinde düzenlenen bir husustu. Bu kanun maddesi ile cinsiyet değiştirmek şimdiki mevzuattaki düzenlemeyle kıyaslandığında daha basit bir şekilde halledilebilmekteydi. Hiçbir ayrım olmaksızın herkes dilediği gibi ön koşulsuz olarak evli olsa dahi cinsiyet değiştirme davası açabilmekteydi. Ancak yeni medeni kanunla birlikte cinsiyet değişikliği için dava açmanın koşulları daha ayrıntılı olarak düzenlenmiş olup Türk Medeni kanunun 40. Maddesi uyarınca;
“Cinsiyetini değiştirmek isteyen kimse, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebilir. Ancak, iznin verilebilmesi için, istem sahibinin onsekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu ve üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun bulunduğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmi sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır.
Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbi yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmi sağlık kurulu raporuyla doğrulanması halinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir. “ şeklinde düzenlenmiştir.
Bu kanun maddesinin gerekçesi ise şu şekilde düzenlenmiştir;
“Yürürlükteki Kanunun 29 uncu maddesinin ikinci fıkrası gereğince cinsiyet değişikliği dolayısıyla nüfus sicilinde gerekli değişikliğin yapılabilmesi için kişinin önceden cinsiyetini değiştirmesi, bu değişikliğin resmi sağlık kurulu raporuna dayandığının belgelendirilmesi yeterli görülmüştür. Madde bu şekliyle mahkemeye, kişinin cinsiyetinin değiştirilmesi sonucu nüfus sicilinde değişiklik yapma konusunda bir takdir yetkisi vermemekte, mahkemeyi âdeta bir onay makamı hâline getirmektedir. Bu durum, gelişigüzel cinsiyet değişiklikleri sonucu mahkemelerimizi, âdeta bir emrivaki ile karşı karşıya bırakmaktadır. Bu amaçla yeni düzenlemede cinsiyet değiştirmek isteyen kişinin bu değişikliğe gitmeden önce bizzat mahkemeye başvurması zorunlu kılınmış; mahkemenin böyle bir izni verebilmesi bazı koşullara bağlanmak suretiyle yürürlükteki 29 uncu maddenin ikinci fıkrasında olduğu gibi gelişigüzel cinsiyet değişikliklerinin önüne geçilmek istenmiştir.”
Cinsiyet Değiştirmenin Şartları Nelerdir?
-MAHKEMEYE İZİN İÇİN BAŞVURMA ŞARTI;
Cinsiyet değiştirme operasyonu yapılmadan önce mahkemeden bu konuda izin alınması gerekmektedir. Başvuruda bulunacak şahsın on sekiz (18) yaşını doldurmuş olması ve bekar olması yani evli olmaması gerekmektedir. Cinsiyet değiştirme davası için başvuruda bulunacak kişinin 18 yaşını aşmış olmasının zorunluluğuna sebep olarak kanun koyucu gerekçesinde; “henüz cinsiyeti yönünden bir değişiklik zorunluluğu bulunmayan veya böyle bir zorunluluğu olup olmadığı belirgin olmayan kişilerin bu yola başvurularının önlenmesi” Bu başvurunun kişinin bizzat kendisi tarafından yapılması zorunludur. Ergin olma şartıyla birlikte bir diğer husus da cinsiyet değiştirme davası için başvuracak kişi ayırt etme gücünü haiz olmalıdır.
-CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİ İÇİN BAŞVURAN ŞAHIS EVLİ OLMAMALIDIR.
Cinsiyet değiştirme davası için başvuran kişinin evli olmaması kanunda zorunlu tutulan şartlardan bir diğeridir. Evli olan kişiler cinsiyet değişikliği için başvuru yapsalar dahi başvuruları reddedilecektir. Evlilikten kasıt ise resmi makamlar önünde gerçekleştirilen evliliktir. Ancak imam nikahı ile evlilik söz konusu olduğu durumlarda da mahkeme bu hususta araştırma yapmaksızın karar vermemelidir.
-CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİ İÇİN MAHKEMENİN İZNİ GEREKMEKTEDİR.
Cinsiyet değişikliği için mahkemeden izin alınması için talepte bulunan kişinin “cinsiyet değişikliğinin sağlık yönünden zorunlu olduğuna dair bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınmış resmi sağlık raporu” sunması gerekmektedir. Bu raporla birlikte mahkemeden izin alacak kişi verilen bu izinle cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğini resmi sağlık raporu ile ispat etmesi durumunda, mahkeme tarafından nüfus sicilinde lüzumlu düzeltme işleminin yapılmasına karar verilebilecektir.
CİNSİYET DEĞİŞTİRME DAVASI GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Cinsiyet değiştirme davası basit yargılama usulüne tabi bir dava olup bu davaya ilişkin görevli mahkeme; asliye hukuk mahkemesi, yetkili mahkeme ise; davacının yerleşim yer mahkemesidir.
Cinsiyet değişikliğine ilişkin Yargıtay kararları
| T.C. YARGITAY İkinci Hukuk Dairesi | ||
| Esas No | : 2009/19039 | |
| Karar No | : 2010/20942 | |
| Tarih | : 13.12.2010 |
| ÖZET :CİNSİYET DEĞİŞİKLİĞİNE İZİN İSTEMİCİNSEL KİMLİK BOZUKLUĞUNÜFUS KAYDINDAKİ CİNSİYETİNİN ERKEK OLARAK DEĞİŞTİRİLMESİ İSTEMİİÇTİHAT METNİDAVA : Taraflar arasındaki davanın yapılan muhakemesi sonunda mahalli mahkemece verilen ve yukarıda tarih numarası gösterilen hüküm davacı tarafından duruşmalı olarak temyiz edilmiş ise de; uyuşmazlık cinsiyet değişikliğine yöneliktir. Bu tür uyuşmazlıklar hakkında verilen kararların Yargıtay incelenmesinin duruşmalı yapılacağı hakkında Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasasının 438. maddesinde hüküm bulunmadığından davacının duruşma isteğinin reddine karar verildi:KARAR : Evrak üzerinde işin esasının incelenmesine gelince;Davacı ruh sağlığı ve görünüm itibarıyla transseksüel yapıda olup, geçirdiği operasyon sonucu erkek olduğunu, bu durumun nüfus kayıtları ile uyumlu olmadığını beyanla, nüfus kaydındaki cinsiyetinin erkek, adının da Fuat Engin olarak düzeltilmesini istemiştir.Davacının sunduğu belgelerden Almanya’da özel bir hastanede operasyon geçirdiği, yargılama sırasında sevkedildiği Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalınca düzenlenen 11.07.2008 tarihli raporda da kişide “cinsel kimlik bozukluğu, cinsel yönden kadınlara ilgi duyan” tanısı konulduğu, bu haliyle Türk Medeni Kanunununun 40.maddesi uyarınca transseksüel yapıda olduğu, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu bulunduğu, üreme yeteneğinden sürekli biçimde yoksun olduğu, tıbben uygun bir cinsiyet değiştirme operasyonu gerçekleştiğine karar verildiğinin bildirildiği anlaşılmaktadır.Olayları açıklamak taraflara hukuki nitelendirme hakime aittir ( HUMK.md.76, 4.06.1958 gün ve 15/6 sayılı İBK. ). Davacının dava dilekçesindeki isteği Türk Medeni Kanunu’nun 40/1.maddesinde düzenlenen cinsiyet değişikliğine izin istemini de içermektedir. Yukarıda açıklanan hususlar ve toplanan deliller çerçevesinde davacının cinsiyet değişikliğine izin istemi hakkında bir karar vermek gerekirken yazılı gerekçeyle ret hükmü kurulması bozmayı gerektirmiştir.SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz peşin harcının istek halinde yatırana geri verilmesine, işbu kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 13.12.2010 gününde oybirliğiyle karar verildi. |
